نسبت های مالی بورس چیست

نسبت های مالی بورس یکی از ابزار بسیار مهم و کارآمد برای شناخت بنیادین شرکتهای بورسی به حساب می‌آیند.

با اتکا به علم ریاضی و آمار و همانطور که از نام آنها پیداست، این نسبتها ابزار بسیار خوبی برای سنجش می‌باشند.

سنجش در صورتها و اوضاع مالی شرکتها انواع و اقسام مختلفی دارد. مثلا؛

• سنجیدن هر آیتم با آیتم‌های دیگر مثل سنجش حجم سود از کل فروش
• سنجیدن هر آیتم با نظیر آن در شرکت‌های رقبا مثل سنجش حجم بدهی دو شرکت
• سنجیدن هر آیتم با گذشته خودش یا بررسی روند آن مثل روند تغییرات سود تقسیمی

نسبتهای مالی بورس به ما این امکان را داده‌اند که قادر باشیم انواع این مقایسه‌ها را انجام دهیم.

کاربرد نسبت های مالی بورس

با توجه به امکان مقایسه توسط نسبت های مالی بورس عملکرد شرکت به راحتی قابل پایش به صورت استاندارد می‌باشد.

مورد استفاده نسبتهای مالی

نسبتهای مالی شرکت مورد استفاده افراد و سازمانهای مختلفی است مثل؛

• سهامداران عمده
• سهامداران جزء
• مدیران شرکت
• مشتریان محصولات 
• تامین کنندگان مواد اولیه
• رقبای شرکت
• سازمانهای مالیاتی
• سازمانهای نظارت بر عملکرد شرکت مثل بورس و حسابرسان
• بانکها و وام دهندگان به شرکت
• تحلیلگران بورس

انواع نسبت های مالی بورس

برای شناسایی بهتر نسبتهای مالی بورس بهتر است آنها را دسته بندی نماییم.

نسبتهای مالی بورس یا Financial Ratios در ۵ گروه با اهمیت دسته بندی می‌شوند.

1. نسبت‌های نقدینگی
2. نسبت‌های سودآوری
3. نسبتهای فعالیت
4. نسبت‌های اهرمی
5. نسبت‌های بازار

هر یک از نسبت های مالی بورس در هر گروه، ابزار و سنجه خاصی است که توضیح آنها در ادامه ارائه خواهد شد.

(جهت فرمول‌ها از سمت چپ به راست می‌باشد.)

۱- نسبت های مالی بورس درباره نقدینگی

آشنایی و شناخت نسبت های مالی بورس را با معرفی و بررسی نسبت‌های نقدینگی شروع می‌کنیم.

همانطور که از اسم آنها پیداست نسبت‌هایی هستند که برای بیان قدرت نقدینگی شرکتها ایجاد شده‌اند.

پول نقد اولین و قویترین ابزار شرکتها برای تاسیس و شروع به فعالیت و ادامه حیات هر شرکت می‌باشد.

نسبت‌های نقدینگی به ما نشان می‌دهند که توان و قدرت پول نقد شرکت در مواقع نیاز به آن به چه میزان است.

مهمترین و اساسی‌ترین نیاز مالی هر شرکت زمانی است که بخواهد بدهی‌های جاری یا کوتاه مدت خود را بپردازد.

پس با استفاده از نسبت‌های نقدینگی می‌توانیم قدرت پرداخت بدهی شرکت در طول سال مالی جاری را بسنجیم.

سه نسبت نقدینگی بسیار مهم هر شرکت عبارتند از:

1. نسبت‌ جاری
2. نسبت‌ آنی
3. نسبت نقدی

اگر شرکتی اوضاع مالی بدی داشته باشد، اولین سیگنالهای آن در وضعیت نقدینگی آن قابل رویت خواهد بود.

نقدینگی مهم‌ترین منبع تامین سرمایه در گردش یا Working Capital در هر شرکت می‌باشد.

سرمایه در گردش در هر شرکت همان مانده تفاوت بین دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری است.

وام دهندگان به هر شرکت انتظار دارند طی سال جاری، همه بدهی‌های جاری شرکت از محل دارایی‌های جاری تامین شوند.

نسبت‌ جاری

نسبت جاری Current ratio نشان دهنده امکان پرداخت سریع بدهی‌های جاری شرکت از محل دارایی‌های جاری آن می‌باشد.

روش محاسبه نسبت جاری به صورت تقسیم مجموع دارایی‌های جاری بر بدهی‌های جاری می‌باشد.

بدهی‌های جاری / دارایی‌های جاری = نسبت جاری

یعنی دارایی‌های جاری شرکت چند مرتبه یا چند بار می‌توانند بدهی‌های جاری شرکت را پرداخت نمایند.

این نسبت همه انواع دارایی‌های جاری را در صورت کسر لحاظ می‌کند.

نسبت‌ آنی

نسبت‌ آنی یا سریع Quick Ratio کمی سخت‌گیرانه‌تر به موضوع نقدشوندگی دارایی‌های جاری نگاه می‌کند.

نسبت‌ آنی در محاسبات خود مبلغ موجودی کالا و مبلغ پیش پرداخت‌ها را از صورت کسر نسبت جاری حذف می‌نماید.

بدهی‌های جاری / (پیش‌پرداختها – موجودی کالا – دارایی‌های جاری) = نسبت آنی

پس در صورت کسر به سراغ دارایی‌های جاری نقدشونده‌تری رفتیم و سریع‌تر آنها را به پول نقد تبدیل خواهیم کرد.

به این نسبت نقدینگی، نسبت‌ اسیدی نیز گفته می‌شود.

نسبت‌ نقدی

نسبت‌ پول نقد یا نسبت وجوه نقد Cash ratio بالاترین حد تمرکز روی دارایی‌های نقدی شرکت را در نظر دارد.

پس در صورت کسر نسبت‌ پول نقد فقط مبالغ نقدی شرکت و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت شرکت محاسبه می‌شود. 

بدهی‌های جاری / (وجوه نقد + سرمایه گذاری کوتاه‌مدت) = نسبت نقدی

بدین ترتیب این نسبت قدرت شرکت در اضطراری‌ترین موارد نیاز به پول نقد بابت پرداخت دیون را اعلام می‌کند.

۲- نسبت های مالی بورس درباره سودآوری

گروه دوم نسبت‌ های مالی بورس در اصل ابزار و معیاری برای سنجش قدرت سودآوری شرکت هستند.

سود مهم‌ترین بخش از درآمد فروش شرکت است که به شرکت اجازه ماندگاری، ادامه حیات و رشد را خواهد داد.

نسبت‌های سودآوری مهم در بورس عبارتند از؛

1. نسبت‌ حاشیه سود ناخالص
2. نسبت‌ حاشیه سود عملیاتی
3. نسبت‌ حاشیه سود خالص
4. نسبت‌ بازده سرمایه گذاری ROI
5. نسبت‌ بازده حقوق صاحبان سهام ROE

نسبت‌ های مالی بورس مرتبط با سودآوری، نشان دهنده سهم یا درصد سود از کل آیتم‌های مختلف مورد بررسی می‌باشند.

نسبت‌ حاشیه سود ناخالص

نسبت‌ سود ناخالص به فروش خالص است.

فروش خالص / سود ناخالص = نسبت سود ناخالص

این نسبت‌ درصد سود ناخالص شرکت از کل فروش محصولات را بیان می‌کند.

نسبت‌ حاشیه سود عملیاتی

نسبت‌ سود عملیاتی به فروش خالص است.

فروش خالص / سود عملیاتی = نسبت سود عملیاتی

این نسبت‌ نیز درصد سود عملیاتی شرکت از کل فروش محصولات را بیان می‌کند.

نسبت‌ حاشیه سود خالص

نسبت‌ سود خالص به فروش خالص است.

فروش خالص / سود پس از کسر مالیات = نسبت سود خالص

نسبت‌ بازده خالص فروش یا Net Return On Sales از مهم‌ترین نسبت های مالی بورس در یک شرکت است.

نسبت‌ بازده سرمایه گذاری ROI

نسبت‌ سود خالص به کل دارایی‌هاست.

کل دارایی‌ها / سود خالص = نسبت ROI

نسبت‌ بازده سرمایه گذاری یا ROI را بازده دارایی نیز می‌نامند.

نسبت‌ بازده حقوق صاحبان سهام ROE

نسبت‌ سود خالص به جمع کل حقوق صاحبان سهام است.

جمع حقوق صاحبان سهام / سود خالص = نسبت ROE

نسبت‌ بازده حقوق صاحبان سهام یا ROE را بازده ویژه نیز می‌نامند.

تفاوت بین بازده دارایی‌ها ROI و بازده ارزش ویژه ROE را سودآوری بدهی‌ها یا سودآوری اهرمی می‌نامند.

ROI – ROE = سودآوری بدهی‌ها

نسبت ROE به ROI را نسبت سودمندی وام یا سودمندی اعتبار یا سودمندی استقراض نیز می‌نامند.

ROE / ROI = نسبت سودمندی استقراض

هرچه این نسبت بزرگتر از یک باشد، وام گرفتن بیشتر به نفع صاحبان سهام شرکت خواهد بود.

نسبتهای مربوط به ROE و ROI از جمله مهم‌ترین و پرکاربردترین نسبت های مالی بورس به حساب می‌آیند.

۳- نسبت های مالی بورس درباره فعالیت

سومین گروه از نسبت های مالی بورس را نسبتهای مربوط به فعالیت شرکت تشکیل می‌دهند.

نسبت‌ های فعالیت به ما گوشزد می‌کنند که منابع و دارایی‌های شرکت چه سهمی از نتایج حاصله را ایجاد کرده‌اند.

1. دوره گردش موجودی کالا
2. دوره وصول مطالبات
3. دفعات گردش سرمایه جاری
4. دفعات گردش سرمایه ثابت
5. دفعات گردش دارایی

در بین نسبت‌ های مالی بورس و شرکتها، گروه نسبتهای فعالیت، فروش شرکت را به دقت تحلیل و بررسی می‌نمایند.

دوره گردش موجودی کالا

نشان دهنده دوره زمانی ورود مواد اولیه تا فروش محصولات شرکت است.

بهای تمام شده کالای فروش رفته / (متوسط موجودی کالا*۳۶۵) = نسبت گردش موجودی کالا

هر چقدر این نسبت کمتر باشد، عملیات گردش مالی شرکت سریعتر و روان‌تر است.

دوره وصول مطالبات

دوره زمانی از فروش کالا تا ورود وجه نقد حاصل از فروش است.

فروش خالص / (متوسط حسابها و استاد دریافتنی*۳۶۵) = نسبت دوره وصول مطالبات

کمتر بودن این نسبت توان مالی و نقدی شرکت را بالاتر خواهد برد.

دفعات گردش سرمایه جاری

نسبت‌ فروش به سرمایه در گردش شرکت است.

سرمایه در گردش / فروش = نسبت گردش سرمایه جاری

افزایش این نسبت‌ از نسبت های مالی بورس بسیار مورد پسند مدیران شرکتهای بورسی است.

دفعات گردش سرمایه ثابت

نسبت‌ فروش به خالص دارایی‌های ثابت مشهود است.

خالص دارایی‌های ثابت مشهود / فروش = نسبت گردش دارایی‌های ثابت

دفعات گردش دارایی

نسبت‌ فروش به جمع دارایی‌ها می‌باشد.

جمع دارایی‌ها / فروش = نسبت گردش مجموع دارایی‌ها

بالا رفتن این نسبت‌ از نسبت های مالی بورس از نظر مدیران شرکتهای بورسی بسیار مطلوب است.

به نسبت های مالی بورس مربوط به فعالیت شرکت، نسبتهای کارایی نیز گفته می‌شود.

۴- نسبت های مالی بورس درباره بدهی

بدهی شرکتها از آیتم‌های بسیار مورد توجه در نسبت های مالی بورس و شرکتهای بورسی هستند.

نسبت‌های اهرمی همان نسبت‌هایی هستند که تمرکز خود را بر بررسی بدهی‌های شرکت قرار داده‌اند.

1. نسبت بدهی
2. نسبت کل بدهی به ارزش ویژه
3. نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه
4. نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه
5. نسبت مالکانه
6. نسبت پوشش بدهی
7. نسبت پوشش بهره

نسبت‌ های مالی بورس درباره بدهی را نسبتهای اهرمی یا نسبتهای پوششی نیز می‌نامند.

نسبت بدهی

نسبت‌ مجموع کل بدهی‌ها به جمع کل دارایی‌ها است.

جمع کل دارایی‌ها / مجموع بدهی‌ها = نسبت بدهی

این نسبت‌ بیان کننده کل منابعی از شرکت است که از طریق استقراض تامین شده است.

نسبت مالکانه

نسبت‌ جمع کل حقوق صاحبان سهام به جمع کل دارایی‌ها می‌باشد.

جمع کل دارایی‌ها / جمع حقوق صاحبان سهام = نسبت مالکانه

نسبت‌ مالکانه درصدی از دارایی‌های شرکت را که از طریق سرمایه سهامداران تامین شده است را نشان می‌دهد.

نکته:

جمع نسبت بدهی و نسبت مالکانه در هر شرکت، برابر با یک خواهد بود.

نسبت کل بدهی به ارزش ویژه

نسبت‌ کل بدهی شرکت به حقوق صاحبان سهام است.

جمع حقوق صاحبان سهام / جمع کل بدهی‌ها = نسبت بدهی به ارزش ویژه

ارزش ویژه شرکت همان ارزش دفتری آن است.

این نسبت درصد بدهی‌های شرکت در کل بافت سرمایه آن را نشان می‌دهد.

نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه

نسبت‌ بدهی جاری شرکت به حقوق صاحبان سهام است.

جمع حقوق صاحبان سهام / جمع کل بدهی‌های جاری = نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه

چنانچه این نسبت‌ به بالاتر از ۰٫۷۵ برسد اوضاع مالی شرکت بحرانی‌تر خواهد بود.

نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه

نسبت‌ بدهی بلند مدت به حقوق صاحبان سهام است.

جمع حقوق صاحبان سهام / جمع کل بدهی‌های بلندمدت = نسبت بدهی بلندمدت به ارزش ویژه

هرچه نسبت بدهی‌های بلندمدت به ارزش ویژه کوچکتر باشد، توان وام گرفتن شرکت در آینده بالاتر است.

نسبت پوشش بدهی

نشان دهنده اینکه دارایی‌های ثابت شرکت چند بار قادرند بدهی‌های بلندمدت را بپردازند.

بدهی‌های بلندمدت / خالص دارایی‌های ثابت = نسبت پوشش بدهی

این نسبت‌ توان و قدرت وام گیری شرکت در صورت وثیقه گذاری دارایی‌های ثابت را نشان می‌دهد.

نسبت پوشش بهره

نشان دهنده اینکه سود شرکت چند بار قادر است بهره دریافتی را پوشش دهد.

کل هزینه‌های مالی / سود قبل از کسر بهره و مالیات = نسبت پوشش بهره

سود قبل از کسر بهره مالیات یا EBIT برابر است با؛

سود خالص + هزینه‌های مالی + مالیات = سود قبل از کسر بهره و مالیات

پس قدرت تحمل پرداخت بهره شرکت، در صورت کاهش سود شرکت با نسبت پوشش بهره مشخص می‌شود.

۵- نسبت های مالی بورس درباره قیمت سهام

آخرین گروه از نسبت های مالی بورس بیشتر روی قیمت و ارزش بازار سهام شرکت متمرکز هستند.

نسبت‌های بازار تمرکز خود را روی ارزش یا قیمت بازاری سهام شرکت قرار داده‌اند.

1. نسبت ارزش دفتری (P/BV)
2. نسبت قیمت به درآمد (P/E)
3. نسبت قیمت به فروش (P/S)
4. نسبت بازده سود سهام نقدی (DPS/P)

با این نسبت‌‌ها ارتباطی بین آیتم‌های صورتهای مالی با قیمتهای بازار سهام شرکت بررسی می‌شو.د.

نسبت ارزش دفتری (P/BV)

نسبت‌ قیمت بازار سهام شرکت به ارزش دفتری سهام شرکت است.

جمع حقوق صاحبان سهام / ارزش بازار کل سهام شرکت = نسبت ارزش دفتری

ارزش دفتری سهام حاصل تقسیم حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام شرکت است.

نسبت قیمت به درآمد (P/E)

نسبت‌ قیمت سهام شرکت به سود پیش‌بینی شده شرکت نسبت پی‌به‌ایی یا پی‌برایی نام دارد.

پیش‌بینی سود سهام / قیمت سهام شرکت = نسبت قیمت به درآمد سهم

این نسبت‌ از نسبت های مالی بورس تقریبا پرکاربردترین نسبت بازار سهام برای مقایسه سهام شرکتها در بورس می‌باشد.

نسبت قیمت به فروش (P/S)

نسبت‌ قیمت سهام شرکت به فروش را به نمایش می‌گذارد.

کل فروش سالانه شرکت / قیمت هر سهم شرکت = نسبت قیمت به فروش

این نسبت‌ مقدار سرمایه گذاری شما را بر اساس فروش شرکت می‌سنجد.

نسبت بازده نقدی سود سهام (DPS/P)

این نسبت‌ درصد بازدهی نقدی هر ریال سرمایه شما را به نمایش می‌گذارد.

قیمت بازار سهام / بازدهی نقدی سود سهام = نسبت بازدهی نقدی سود سهام

این نسبت مقدار بازدهی سرمایه گذاری شما را بر اساس پول پرداختی برای خرید هر سهم شرکت می‌سنجد.

نسبت‌ های مالی بورس با تمرکز روی قیمت بازار را نسبتهای قیمتی یا نسبتهای ارزش بازار نیز می‌نامند.

حسن امیری

مدیر سایت آموزش بورس

سرمایه‌ گذار و سهامدار محترم بازار بورس و سهام، همه مطالب ما جهت آموزش سرمایه گذاری در بورس بوده و هیچ‌یک از مطالب سایت آموزش بورس به هیچ وجه، یک پیشنهاد جهت خرید و فروش سهام نیست … www.Bourse-Education.ir

آموزش بورس با سایت آموزش بورس